Baban Mirliğinin Şairi: Salim - Murat AKKUŞ

Baban Mirliğinin Şairi: Salim

Yazar: Murat AKKUŞ |  Tarih: 22 / 09 / 2025 |  Yazı Okunma: 341

---

Baban emirliği döneminin Nali ve Mustafa Bey ile birlikte en önemli şairlerinden biridir Salim. Baban emirliği döneminde yaşayan Kürt edebiyatçıları Mirler tarafından korunmuş ve desteklenmiştir. 1550-1850 yılları arasında hüküm süren Baban emirliği sembolik olarak Osmanlı Devletine bağlıydı ve İran’a karşı çeşitli seferlere katılmıştı.

Osmanlı öncesinde, bölgede kurulmuş olan ve Osmanlılar döneminde varlığını sürdüren önemli Kürt emirlikleri şunlardır: Hakkâri Emirliği, Cizre Emirliği, Bitlis Emirliği, İmadiye (Behdinan) Emirliği, Soran Emirliği, Baban Emirliği. Bu emirlikler varlıklarını 19. yüzyılın ortalarına kadar sürdürebilmiştir.

Baban emirliği döneminde yaşamış, Kürtlerin egemenlik mücedelelerine, halkın yoksulluğuna şahit olmuş Kürtler tarafından yeterince tanınmamış, aile kökleri İran Kürdistanı’na dayanan en önemli klasik Kürt şairlerinden biride Salim’dir. İran Kürdistanı’nın bilinen ailelerinden Sahıbqıranlara mensup Salime, iyi bir doktor olması ve maddi durumu yetersiz birçok hastayı ücretsiz tedavi etmesi nedeniyle halk tarafından Salim yani ‘’sağlam, iyileştiren’’ lakabı takılmıştır.

19. yüzyıl klasik Kürt şairlerinden olan Salim kimi kaynaklara göre 1800/18664 kimi kaynaklara göre de 1805/18695 yılları arasında yaşamıştır. Gerçek adı Ewrehman Begê Sahıbqıran olan şair Güney Kürdistan'ın Süleymaniye şehrinde dünyaya gelir. Doğduğu zamanlarda Süleymaniye Kürt Baban Beyliğinin başkentidir. 1806 yılında cereyan eden Babanlı Abdurrahman Paşa isyanı onun çocukluk ve gençlik yıllarına damgasını vurarak ileriki dönemlerde edebi, siyasi ve toplumsal kişiliğinin şekillenmesine neden olur. Baban Emirliğinin ateşli ve inançlı bir savunucu olması nedeniyle Baban Emirliği döneminde Salim Baban adıyla anılmıştır.

Halfin 1806'daki isyan ile ilgili olarak şöyle yazıyor.

"....Bu bağımsızlık savaşı Kürdistan'ın Güneyindeki aşiretlerin Baban aşiretinden Abdurrahman Paşa'nın yönetiminde Süleymaniye'de birleşmesi ile başladı. Osmanlıların sürekli hücumları geri püskürtüldü ve Osmanlılara bir hayli kayıp verildi. Ama araya sokulan fesat, fitne ve reisler arasındaki kişisel rekabet bu hareketin başarıya ulaşmasına engel oldu."

Salim, şair Nali ve amcası oğlu olan Kurdî lakaplı şair Mustafa Beyle birlikte Güney Kürdistan'ın Sorani edebiyatının öncüleri arasındadır. İran ve Irak Kürdistanı’nda yaptığı seyahatler onun dilsel, düşünsel ve edebi gelişimine büyük katkılarda bulunur. Kürdistan'ın yoksul, çaresiz ve zavallı hali onu derinden etkiler. Bu etki vatensever duyguların yoğun olduğu şiirler yazmasına neden olur. Salim'in Kürtçe, Farsça ve Arapça yazılmış şiirlerinin içeriği ağırlıklı olarak aşk, felsefe, tasavvuf, vatanseverlik ve tarihi konulardan oluşmaktadır. Salim'in dört dizeden oluşan aşk ve sevda üzerine yazılmış rubaileri, sayıları beş veya beş beyitten fazla farklı konularda yazılmış gazelleri incelendiğinde onun engin duygu ve ruh dünyasının zenginliği daha iyi anlaşılmaktadır.

O şiirlerinde daha çok aruz veznini kullanmıştır. Rahat kullanılabilmesi için bol miktarda uzun heceye ihtiyaç olan bu ölçü, aslında Kürtçe dil yapısına pek uygun olmasada Arap ve Fars şiirinin etkisiyle klasik Kürt edebiyatına geçmiştir.

Bu dönemde Kürt coğrafyası, Osmanlılar ve Safeviler tarafından yönetilmiştir. Devletlerin çizdiği sınır, uzun süre doğal sınır olmamıştır. Bu siyasi paylaşıma rağmen iki imparatorluk arasında ardı arkası kesilmeyen savaşlar olmuş ve özerk yaşayan Kürt aşiretleri nedeniyle sınırlar kesin olarak çizilememiştir. 

Osmanlı Devleti’ndeki sorunların ancak merkezileşme politikası ile çözüleceğine inanan padişah II. Mahmut, imparatorluk içindeki emir, derebey ve valileri birer birer ortadan kaldırmış ve Kürdistan’da devlet otoritesini yeniden tesis etmeye çalışmıştır. Osmanlı Devleti Irak Kürdistanı’ndaki Kürt emirliklerine yönelerek; Revanduz’da Soran Emirliğini, İmâdiye’de Behdinan Emirliğini ve Süleymaniye’de Baban Emirliğini ortadan kaldırarak bölgeyi merkezi hükümete bağlamıştır.”9 Kürt emirlerinin boşalttığı yerleri ise Halidi şeyhleri doldurmuştur.

Osmanlı ve Safeviler arasındaki egemenlik mücadeleleri arasında gidip gelen Baban Mirleri hem idareleri altında yaşayan Kürtlerin sosyal, siyasal ve kültürel şekillenişlerinde hem de o dönemin yaşayan Kürt edebiyatçıları üzerinde büyük etkilerde bulunmuştur.

Savaşların, iç iktidar mücadelelerinin, ardı arkası kesilmeyen bölgesel sorunların ve büyük yoksunlukların içinde yaşayan Salim, eserlerinde Fars şairleri Hafız Şirazi, Kalim Hamedani ve Kürt şair Nali'den etkilenmiştir.

Ağırlıklı olarak aşk ve yurtseverlik temaları içerikli şiirlerini kapsayan divanı, ilk defa 1945 yılında Irak'ın Bağdat şehrinde yayınlanır. Yazar Refik Hilmi, 1960 yılında

Bağdat’da yayınladığı Kürt Edebiyatı adlı kitabında Salim’in birçok şiirine yer vermiştir.

Salim, kesin olarak bilinmemekle birlikte 186612 yada 186913 yılında vefat eder. Mezarı şair olan amcasıoğlu Mustafa Bey’in yanındadır14. Sorani edebiyatının öncü isimlerinden Salim'in kabri bugün Süleymaniye'nin Gardi Saywan mezarlığındadır.

Klasik Kürt edebiyatının önemli merkezleri arasında bulunan Cizre, Süleymaniye, Senendec, Hemedan, Kirmanşah, Bitlis, Meyafarkin, İmadiye ve Beyazıd gibi şehirlerde yetişen yüzlerce yazar, Kürt kültür ve edebiyat yaşamının gelişimine büyük katkılarda bulunmuştur. Salim’de hem kişisel, duygusal hemde Baban Emirliği üzerine yazdığı toplumsal ve siyasal şiirleriyle bir döneme adını vuran önemli edebiyatçılardan biri olarak tarihi hafızamızda unutulmayan bir yere sahip olmuştur.

Kaynak: Occo Mahabad

09:14

Yazarın diğer yazıları
Baban Mirliğinin Şairi: Salim Şahmeran Efsanesi Artık Köylümüz Köylü Değil! Halk M.Nuri Güneş’ten çeteleri açıklamasını bekliyor (video) Cumhuriyet gazetesi Rektör Gürel'e yanlış yaptığını anladı Seyyar satıcılardan ne istiyorsun bay başkan? Mehmet Nuri Güneş Beg’in durumu üzerine Evdalê Zeynikê Batıl İnançlarımız Benazir Butto Anısına Saygıyla Irak Kürdistan'ı Bağımsız Artık... Hayaller 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı Kutlu Olsun Leyla Kasım 51 Yıl Önce Bugün İdam Edildi Kürtçe’de Sevgiliye Hitap Sözleri (Peyvên Evînî Yên Kurdî) Barışa ve Sanata Adanmış Bir Ömür: Sırrı Süreyya Önder Ünlü Kürt Aşk Destanları Navê Hespên Leheng û Navdarên Kurdan (Kürt kahraman ve ünlülerin atlarının isimleri) 37 Yıl Dönümünde Enfal Jenosidini Lanetliyorum! Sevgiden Bahseden Doyumsuz Şımarıklar Memê Alan Destanı Korku Ve Aşk Bin Yılların Kürt Efsanesi: NEWROZ Halepçe Asla Unutmayacağımız Kara Günün Adıdır Kadında Cinsel Duygu Yönetimi Heso İle Naze’nin Devasa Aşk Hikayesi Davulcu Eziyetine Katlanmak Zorunda Mıyız? Bu Yazıyı Her Gün Okuyun Bugün 21 Şubat Dünya Anadil Günü Uyuşturucu Bağımlısı Gencin Anasına Yazdığı Son Mektup! Ağrı Dağı’ndaki Yer Altı Şehirleri Ortadoğu'da Şiddet ve Seks Feqîyê Teyran’ın Papaz Hikâyesi Iğdır'da Sigara Yasağını Dinleyen Yok! Mem û Zin’in Aşkı Iğdır’da Komik Şeyler Oluyor! Ceza Dediğin Böyle Olur! Kazım Karabekir Paşa'nın Kaleminden Iğdır'ın Kurtuluşu Av. Medet Serhat Anısına Saygıyla... Serdarbulak'taki Rus Kışlası Neden Restore Edilmiyor? Sümerlerin En Ahlaklı Esnafı Kasap Dumuzi'nin Hikâyesi Süleyman Demirel'in Unutulmaz Sözleri Iğdırlı Zifiri Karanlıkta Erzurum Yollarında! Meşhur Agora Meyhanesi'nin Hikâyesi ve Şiiri Sözde Değil, Özde ‘İki Devlet Bir Millet’ Olunmalı Tarihte Kürt İslam Alimleri, Bilim İnsanı, Filozof ve Liderler Korhan Meteor Çukurunu Turizme Kazandırmalıyız Sosyal Medya Bizi Nereye Götürüyor? Bir Kürt Destanı: NEWROZ Unutulmayan acının adı: HALEPÇE Doktor yokluğumuz alarm verirken yeni binaya gerek var mı? '4' Parmak Rabia İşaretinin Anlamını Biliyor Musunuz? Çocuklarınıza Kendi Ulusunuzun İsimlerini Verin Iğdır'da Uyuşturucu ve Ahlaki Yozlaşma Kira Fiyatlarındaki Fahiş Artışa 'Dur' Denilmeli Zengezur Koridoru Açılırsa Ne Olur? Kıyım Sürüyor! Savaş Kaya’yı Erzurum’a Sürdüler Ak Parti İl Başkanı Ali Kemal Ayaz’a Açık Mektup Cantürk Alagöz Kıyımı Sürdürüyor: Ferhat Akkuş’u Aldılar Aşiret Değil Kürdüz... Aşiretçilik Gericiliktir Kayısı Üreticisini Tekeller Zarar Ettiriyor Adil Aliyev Ezbere Konuşuyor Leyla Kasım ve Arkadaşları Unutulmadınız, Unutulmayacaksınız Iğdır ve Serhat Yöresi Kürt Mutfağından Yemek Tarifleri Iğdır İçin Deprem Hazırlığı Ümit Özdağ Iğdır’a Ne Demek İstedi? 14 Mayıs'a Giderken Seçmen Sayılarımız Qazi Muhammed’in Şehadeti ve Vasiyeti Bir Kürt Efsanesi: Newroz Kapanmayan Yara: Halepçe... Iğdır'da 'Önce Yaya' Kuralına Uyulmuyor? Iğdır Depreme Ne Kadar Hazır? TBMM Kayıtlarında 5 Eylül 1962 Iğdır Depremi Raporu Meral Akşener’in Bize Demek İstediği..! Kürtlerin Kurduğu Devletler ve Hanedanlıklar Prof. Dr. Sehîde Îbo’yu Ermeni Derin Devleti Katletti Böyle Hırsızlık Görülmedi! Kürt Kültürünü Çalan Çalana! İnönü’nün Doğu Planı: ‘Türkleştirin’ Kavak İle Kabak Meselesi..! Köylerin Yol Ücreti El Yakıyor Sayın Vali... Havalimanımız Var Ama Uçamıyoruz..! ‘İki Devlet Bir Millet’ Sözde Değil, Özde Olmalı... Ziba ile Muhammed’in Başına Gelenler Iğdır’da Gezilip Görülecek Yerler Demokrasi Şehidimiz 'Medet Serhat Parkı'na Adını Verin! Ağrı Dağı Bize Bakıyor, Biz Ona Bakıyoruz! Kew û Rûvi Kaçak Mazot Satanlar Durdurulmalı ‘Matruşka Ferdi’ Üzerine Hakka ve Halka İhanet Edenler Ağrı Dağı’nda Yeşeren Servetler Melayê Goranî (Molla Gürani) Kimdir? Azeri Analardan Ninniler Halk Hekimliğinden Örnekler DAİB Seçiminde Iğdır’ın Adayı Var Mela Mustafa Barzani’yi Saygıyla Anıyoruz Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Ne Getirdi? Dr.Tazegün, Dr.İlhan ve Sağlık Çalışanlarımıza Teşekkürler… Cihazdan Ezan Okutmak Caiz Midir? Bekçiler Uyuyor Mu? Hayırsever İş Adamı Masalı ve Gerçekler Seçmeli Kürtçe Dersi Bir Haktır: SEÇİN Iğdır Yalakalığın Başkenti Mi? REŞO AĞA BAYRAMLIK SORULAR! OLMADI SAYIN VALİ! Avrupa'ya İlticalar Üzerine Elektrik Faturaları Kira Bedellerini Geçti..! Iğdır'da Yönlendirme Tabelası Yokluğu Var..! Futbolda Kara Para Nasıl Aklanıyor? 'Kürtler Camii' Restore Olunca 'Türkler Camii' Oldu..! YALAKALIKTA SINIR OLMAZ Aşı Olmada Geride Kalmak Iğdır'a Yakışmıyor Iğdır’daki İntiharların Sebebi Nedir? Sevgi Yolundaki Kapı Kızları..! Pêkenokên Kurdi (Kürtçe Fıkralar) Ferdi Turan Başarılara İmza Atacakmış..! Yakında Her Yer Tertemiz Olacak Leyla Qasım 47 Yıl Önce Bugün Celladına Meydan Okudu Ermenilerin Kafkasya’da Yaptığı Kürt Soykırımı... Halepçe Unutulmayan Acının Adıdır Gelin İle Güveyi Birbirine Kavuşuyor Dımdım Kalesi Destanı Iğdır'da Neler Oluyor? Cegerxwin Kimdir? O Sırrı Öğrenemedi..! *Hüseyin Penahi: Kalbimin Atmasına İzin Verin Ayasofya Kilise Olarak İnşa Edilmiştir Tarih Arapların Türklere Yaptığı İhanet Ve Kıyımları Yazar Derwêşê Evdî Destanı Küstürdüğünüz Sevgiliniz İle Barışmanın Yöntemleri Zembîlfiroş Efsanesi Paniğe Gerek Yok: Başaracağız Kürtlerin Özgürlük Efsanesi: NEWROZ Dengbêj Mukaddes’in İbretlikYaşamı..! Telefonda Neden ‘Alo’ Deriz Biliyor Musunuz? Fedlavi Kürd Devleti Iğdır Barosu Bu Konuya Eğilmelidir Nuh’un Gemisi Ararat’adır Lojmanda Kalıp Evini Kiraya Veren Kardeş Vicdanın Rahat Mı? Korsan Emlakçılara Kim Dur Diyecek? Albay Uşmakov’un Kaleminden Kürtler (1828-1829) Dilenciliği Biz Meslek Yaptırdık! Soprano Pervin Chakar’ı Tanıyalım Erivan'daki Gök Mescid Üzerine... Belediye Neden Tabela Vergisi Almıyor? Taziye Yemeği Geleneği Sona Eriyor Iğdır Üniversitesinin Bölgeye ve Şehre Katkıları Newroz Resmi Tatil Ve Bayram İlan Edilmelidir Yeni Halepçeler Olmasın Güneşi Kadınlar Doğurur Kıssadan Hisse Bir Hikâye Taziye Yerinde Yemek İkramı Ve Mevlid! Kime Lider Denir? Steve Jobs'un Son Sözleri İnsan Haklarıyla İnsandır Düğün Evi İle Yas Evini Karıştırmayalım..! Ben Organlarımı Bağışladım. Ya Siz? Ağrı Dağı’nın Adı Değiştirilmeli... Özgürlüğün Anlamı..! Nargile Tehlikesi ve Denetimsizlik Kiziroğlu Mustafa Bey'in Hikayesi Sınırımız Yol Geçen Hanı Mı? 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nün Tarihçesi Kürt Düşmanlığının Böylesi..! Iğdır’daki Azerbaycanlılar Üzerine… Yerel Seçimlere Doğru Bugün On Ocak Çalışan Gazeteciler Günü Nasıl Da Geçiyor Yıllar Iğdır Valiliği Kömürü Baharda Mı Dağıtacak? Kıyım Sürüyor Tutulmaz Uyuyor SAYIN VALİMİZİN BİLGİLERİNE Iğdır'da Kadının Yaşamdaki Rolü Yapılan İyilikten Daha Çabuk Unutulan Bir Şey Yokmuş

Henüz yorum bulunmamaktadır. İlk yorumu siz yapabilirsiniz.

Ad, Soyad	*
E-Mail	*
	Kalan karekter sayısı:
Yorum	*
	Güvenlik kodunu giriniz: *
	(* Doldurulması zorunlu alanlar)