ABD’nin gözü Kafkaslar’da: Zengezur Koridoru

Paşinyan (solda) ve Aliyev (sağda), ilk kez arabulucular olmadan Abu Dabi’de buluştu.

ABD’nin Kafkaslar’a ilgisi barıştan ziyade enerji yolları, tedarik zincirleri ve Çin’in Kuşak Yol Projesi’ne karşı alternatifler oluşturmak gibi emperyalist hedefleriyle bağlantılı.

31 yıldır süren Ermenistan‑Azerbaycan çatışması boyunca, durum şimdiye kadar olduğundan daha öngörülemez hissediliyor. Eskiden, Eylül 2020’de olduğu gibi yeni bir savaşın çıkması korkunç bir kesinlik olarak algılanırken; barış hep uzak görünüyordu. Son haftalarda ABD Başkanı Donald Trump’ın “Neredeyse anlaşma tamam” yönündeki yorumları analistler ve siyasi yorumcular arasında anlaşmazlığa yol açtı. Sanki bu yeterli değilmiş gibi hem Bakü hem de Erivan 10 Temmuz’da Abu Dabi’de yapılan toplantının yapıcı olduğunu söylediler; ancak beklenmeyen başka bir konu ortaya çıktı ve dikkatleri dağıttı.

 

İlk bakışta 1 Temmuz’da önde gelen bir ABD düşünce kuruluşu tarafından ortaya atılan spekülasyon gibi görünen şey, şimdi gerçek olasılıkla gündeme geliyor. Washington’ın, Kasım 2020 ateşkes metninde yer alan şekilde, Azerbaycan’dan Nahçıvan’a geçişe hizmet edecek, transit güzergâhı bir Amerikan şirketine yönetmesi için öneride bulunmuş olabileceği ileri sürülüyor. Aynı makale, Washington’ın Ankara’ya Kafkaslar’a olan sınır kapısını açması için baskı yapma ihtiyacına da odaklanmış gibi görünüyor.

 

ZENGEZUR KORİDORU

Ancak güzergâh, Azerbaycan ve Türkiye’de “Zengezur Koridoru” olarak adlandırılan hat, İran ve Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) sınır birliklerinin konuşlu olduğu aynı bölgede yer alacak. Tahran, kendi sınırında jeopolitik değişikliklere tolerans göstermeyeceğini defalarca vurguladı. Orijinal makalede ayrıca isimsiz bir ABD’li yetkilinin, “Trump bu koridorun açılmasına yardımcı olursa Nobel Barış Ödülü alabileceği” yönünde görüş belirttiği yer alıyor.

 

Haziran başından itibaren birkaç etnik Ermeni çevre, bu ödülü Trump’ın destek vermesi halinde öneriyor olsa da garanti değil – sadece bir teşvik olarak sunmuşlardı. Yeniden, esas vurgu, Ankara’yı, Bakü‑Erivan normalleşme anlaşması imzalanmadan önce Ermenistan sınırını açmaya ikna etmeye veya zorlamaya yönelikti. Ankara şu anda bunu, anlaşma imzalanmadan yapmayı reddediyor.

Makalede ayrıca böyle bir hareketin İran’ı bölgede izole edebileceği, Rusya’yı kenara atabileceği ve Çin’in yükselen etkisini dizginleyebileceği ifade edilmiş. Çoğu Ermeni ve Azeri analiste göre ise bu potansiyel jeopolitik tırmanış, Bakü tarafından Ekim 2023’te önerilen mevcut iki taraflı barış sürecini baltalayabilir. AB, ABD ve 2021’den bu yana Rusya tarafından yapılan önceki girişimlerden daha fazla ilerleme kaydedildiği bildiriliyor. Tüm bu girişimler geçmişte eleştirilmişti.

 

İç siyasette Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Rus askerini ABD’nin denetleyeceği aynı güzergâhtan çıkarma konusunda giderek daha kararlı görünüyor. Ermeni-Rus oligark Samvel Karapetyan’a karşı atılan son adım da benzer şekilde değerlendiriliyor. Paşinyan, tutuklu iş insanının kontrolünde olan elektrik dağıtım ağını kamulaştırmakla tehdit etti. Bu, bir yıl önce bir Ermeni analist tarafından ortaya atılan, Ermenistan-İran doğalgaz boru hattının kamulaştırılmasının, onu Moskova’nın kontrolünden kurtarabileceği fikrini akıllara getiriyor.

 

Abu Dabi zirvesinden bir gün sonra, ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Tom Barrack, 32 kilometrelik Zengezur Koridoru için “100 yıllık kiralama olasılığından” söz etti, ancak sınır uzunluğunu yanlışlıkla 32 km olarak dile getirdi. Paşinyan’ın 16 Temmuz’daki açıklamaları ise bunu çürütmek yerine neredeyse doğruladı. Ancak Azerbaycan’da benzer, herhangi bir karşılıklı uygulama belirtilmedi.

Ermenistan muhalefeti hiç vakit kaybetmeden Paşinyan’ın egemenliği teslim etmekle suçladı. Paşinyan 2020’den bu yana söz verdiği gibi hiçbir egemenlik tavizi vermeyeceğini tekrarlamasına rağmen, bu iddialar oldukça zarar vericiydi.

 

Buna karşılık Azerbaycan ve Türkiye’nin, ABD teklifine karşı tavır aldığı bildiriliyor. Dönem sonunda, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Bakü’nün Ermenistan üzerinden engelsiz transit beklentisi olduğunu ve ABD şirketinin kendi topraklarında faaliyet göstermesine izin vermeyeceklerini tekrar etti. Ayrıca Erivan’ın “Barış Kavşağı” önerisi, Bakü’nün “Zengezur Koridoru”na alternatif olarak tanıtılmış durumda.

 

Paralel olarak, sosyal medyada Paşinyan yanlısı çevreler, Bakü reddederse Washington’a Aliyev’e yaptırım uygulaması yönünde baskı yapıyor. Ayrıca ABD’den Ankara’yı baskı altında tutarak Ermenistan‑Türkiye sınırını açmasını talep ediyorlar. Aliyev ise anlaşmayı, Minsk Grubu kaldırılmadan ve Ermenistan anayasasındaki tartışmalı giriş maddesi silinmeden öncelik verme yolunu tercih ettiklerini açıkladı.

 

HEDEFTEKİ GERÇEK NİYET

Bazı Ermeni analistler, böyle bir koridorun karşılıklı garanti ve somut ekonomik fayda olmadan gerçek anlamda çalışamayacağını sorguluyor. Paşinyan bazı anlaşmaların elektrik ve iletişim kablosu döşenmesi, boru hatları dâhil edebileceğini belirtmişti; ancak ABD teklifiyle ilgili süre ve kapsam gibi ayrıntılar bilinmediği sürece bu yeterli bir cevap değil.

 

Dahası, bazı Ermeni yorumculara göre, bu mantık lojistikten çok ABD’nin Ukrayna’daki nadir mineraller anlaşmasına benzer biçimde bir güvenlik garantörü rolünü üstlenmesiyle ilgili. Bir Azeri analist bu durumun Bakü‑Moskova ilişkisini bozmak için Erivan tarafından hazırlanmış bir tuzak olduğunu ileri sürüyor. Ancak Kiev’e destek veren daha güçlü aktörler varken, Ermenistan’ın böyle bir avantaja sahip olmadığı ifade ediliyor.

 

Geçen ay İsrail ve ardından ABD’nin İran’a yönelik hava saldırıları, bölgesel istikrarı daha kırılgan hâle getirdi. Bu durum, ABD’nin önerdiği yönetilen transit rotanın bölgedeki kırılmaları tetikleyebilecek jeopolitik yapısını dikkatle değerlendirmeyi gerektiriyor. 2011’de Rusya‑Gürcistan arasında Abhazya hattında yapılan benzer bir anlaşma örnek gösterilse de bunun başarısız olduğu vurgulanıyor.

Bir Azeri panelinde bir yorumcu, ABD’nin “önümüzdeki 100 yıldan bahsederken, Güney Kafkasya’nın önümüzdeki altı ayda ne olacağını bilemediğini” belirtti. ABD teklifinin sunuluş biçimi, durumu daha da kafa karıştırıcı hale getirdi. ABD Dışişleri’nden üst düzey bir yetkili, bir soru üzerine medya temsilcilerine “Beyaz Saray’a sor” demekle yetindi. Yalnızca ABD, Rusya ve İran üçlüsünün değil Ermenistan’ın da içinde ciddi tepkiler doğurmuş durumda. Hem güvenlik endişeleri hem de ülkenin egemenlik haklarıyla ilgili kaygılar dile getirilirken, Ermenistan’ın İran’la olan kara bağlantısının riske girebileceği belirtiliyor.

 

Öte yandan Azerbaycan tarafı, planı ekonomik ve jeopolitik bir fırsat olarak görmeye daha açık duruyor. Ancak Washington’un doğrudan müdahil olması, Rusya ve İran gibi bölgesel aktörlerin de sürece nasıl tepki vereceği sorusunu beraberinde getiriyor.

Kaynak: commonspace.eu

11:15

Haber tarihi: 28 / 07 / 2025
Haber Okunma: 840
Haber Yorumları: 0

Henüz yorum bulunmamaktadır. İlk yorumu siz yapabilirsiniz.

Ad, Soyad	*
E-Mail
	Kalan karekter sayısı:
Yorum	*
	Güvenlik kodunu giriniz: *
	(* Doldurulması zorunlu alanlar)